فشن چیست و درباره آن چه می‌دانید؟

فشن چیست و چه چیزی در مورد آن می‌دانید؟ فشن در واقع نوعی ابراز وجود و استقلال در یک دوره و مکان خاص است که به وسیله‌ی ابزارهای گوناگونی مانند لباس، کفش، شیوه‌ی زندگی، اکسسوری، وسایل آرایش، میک‌آپ، مدل مو و حتی وضعیت بدن به نمایش گذاشته می‌شود. به عبارتی دیگر، فشن تعریفی است که توسط صنعت فشن به عنوان «مد» اعلام می‌شود.

به طور کلی، هر چیزی که در جهان به عنوان مد شناخته می‌شود، توسط همین سیستم مد و فشن (صنعت و رسانه) در سراسر دنیا ترویج شده است. این در حالی است که با توجه به افزایش تولید انبوه کالاها و پوشاک با قیمت کمتر و دسترسی آسان‌تر به آنها در سراسر جهانی، «پایداری» در صنعت فشن به یک مسأله جدی و مهم در میان سیاستمداران، برندهای مختلف و مصرف‌کنندگان تبدیل شده است. به طوری که در دهه‌های اخیر، جنبش‌های جدیدی به نام‌های «فست فشن» و «اسلو فشن» در صنعت مد مقابل یکدیگر قد علم کرده‌اند.

حالا برای اینکه با صنعت مد و جنش‌های آن بیشتر آشنا شوید، با بلاگ گالری پرسته همراه باشید تا همه‌ی این موارد را با هم دوره کنیم.

فشن چیست؟

فشن یک صنعت جهانی است که تمام سرمایه‌ی خود را خرج این می‌کند که به آدم‌ها بگوید چگونه لباس بپوشند و چگونه در اجتماع حاضر شوند. اما فشن فقط یک تجارت نیست، بلکه پدیده‌ی اجتماعی و فرهنگی نیز هست که تمایلات جدید در نوع بشر ایجاد می‌کند. به همین خاطر است که صنعت نمی‌تواند به طور کامل کنترل فشن را به دست بگیرید. چون فشن در واقعی تلاشی برای ایجاد تغییرات است و همیشه ایده‌های نوئی از آن خلق می‌شود.

فشن چیز جدیدی نیست و در قرون ۱۹ و ۲۰ میلادی هم وجود داشته است. اما روش استفاده و اثرگذاری آن متفاوت بوده. به طوری که مثلاً در آن دوران از لباس‌های فاخر و شیک مثل کت و شلوار و کلاه به عنوان وسیله‌ای برای نمایش موقعیت اجتماعی استفاده می‌شده. یعنی شما خیلی راحت با مد آن زمان متوجه می‌شدید که کدام افراد به طبقه‌ی ثروتمند و کدام افراد به طبقه‌فرودست تعلق دارند. همین امر کم‌کم باعث روشن شدن اهمیت و تاثیرگذاری فشن برروی عموم افراد جامعه و شکل‌گیری صنعت فشن شد.

حالا بیاید با هم به زوایای مختلف فشن نگاهی بیندازیم تا درک بهترین از این صنعت داشته باشیم.

۱- مد «جدید»

کریستین دیور در ۱۲ فوریه سال ۱۹۴۷ میلادی، اولین مجموعه‌ی مد و لباس را عرضه کرد. تمامی مجموعه‌های او دارای موضوع خاصی بودند. به طور مثال، مجموعه‌ی او در بهار سال ۱۹۴۷ میلادی با نام پیشنهادی کارول یا «شکل ۸» ارائه شد که مدل تازه‌ای با شانه‌های برجسته، ران‌های مشخص و برجسته و کمری باریک بود. در زمان نمایش این لباس چندان سروصدایی ایجاد نکرد. اما وقتی سردبیر آمریکائی American Harper’s Bazaar در خطاب به دیور نوشت: «کریستین عزیز! شما واقعاً طرحی نوین و بی‌مثال ساخته‌اید. لباس جدید شما چیزی فراتر از مدل‌های کنونی است.» ماجرا طور دیگری رقم خورد. عبارت «طرح نوین و جدید» که همچنان هم در صنعت مد مورد استفاده قرار می‌گیرد به نمادی از نوعی مد تبدیل شد که فصل به فصل تغییر می‌کرد. یعنی در واقع همین تعریف به ظاهر ساده منجر به شکل‌گیری این ایده شد که فشن باید بر اساس فصل و فضا و تغییرات جامعه تغییر کند.

Christian Dior, spring/summer 1947 (From the collection of The Metropolitan Museum of Art)

۲- تست و سازگاری

مد اغلب ایده‌آل‌هایی را ترویج می‌کند که برای عده‌ی زیادی دست نیافتنی و برای عده معدودی قابل دسترسی است. با این حال، فشن این ظرفیت را دارد که آن عده‌ی کثیر نیز همچنان احساس کنند که همگام با مد قدم برمی‌دارند. به طور مثال در مجله‌های جوانان در دهه ۱۹۹۰ میلادی لباس‌هایی طراحی و عرضه می‌شدند که روی جنسیت و قومیت تأکید داشتند. یا مثلاً لباس‌هایی به سبک سنتی و کلاسیک در کنار لباس‌های مزون‌دوز و خاص که مصداق نو و مدرن بودن بودند، هر دو می‌توانستند در کنار هم به عنوان معیارهای مد و فشن به‌شمار آیند.

۳- فشن و فرم بدن

داستان پیشروی فشن تا جایی پیش رفت که برخی از هنرمندان، رابطه‌ی بین لباس و بدن را به طور کلی تغییر دادند. در نمایشگاهی با عنوان «تغییر دهنده‌های بازی» در سال ۲۰۱۶ میلادی در موزه‌ی مد آنتورپ، این قاعده‌ی همیشگی مد و بدن شکسته شد و هنرمندان نشان دادند که فشن فقط خلق لباس‌های نو و جدید نیست. بلکه می‌تواند یک گفت‌وگوی دو جانبه با تاریخ و گذشته‌ی صنعت مد و پوشاک هم باشد.

۴- هنر خلاقیت

فشن چیست؟ فشن چیزی است که شما می‌توانید هم از نظر ظاهر و هم از نظر طرز ساخت آن را تحسین کنید. به طور مثال لباس موندریان Yves Saint Laurent به عنوان اولین طراحی مدی شناخته می‌شود که در سبک هنر پاپ دوخته شده است. این هنرمند، یک نقاشی از Piet Mondrian را به یک لباس کرپ ابریشمی تبدیل کرد. اما اوج هنرنمائی‌اش وقتی بود که توانست طرح هندسی این نقاشی را در انحنای بدن یک زن طوری قرار دهد که به صورت یک سری خطوط مستقیم به نظر برسند.

۵- تجارت بزرگ

بسیاری از مخالفان صنعت مد و فشن بر این اعتقاد هستند که اصل تغییرات این صنعت بر از رده خارج شدن سریع محصولات و افزایش مصرف استوار است. این همان چیزی است که در دنیا به آن «فست فشن» می‌گویند. فست فشن صنعتی است که اصول و اهدافش صرفاً بر تولید و عرضه‌ی تعداد زیاد پوشاک با کیفیت‌های نه چندان عالی و قیمت‌های مناسب استوار است و دغدغه‌ای جز کسب درآمد بیشتر برای تولیدکننده ندارد. مد سریع نه تنها مصرف‌گرائی را افزایش می‌دهد بلکه باعث استثمار کارگران نیز می‌شود و تمام اینها در حالی‌است که برای محیط زیست نیز تبعات منفی گسترده‌ای به دنبال دارد.

مد آهسته یا اسلو فشن (Slow Fashion) جریانی در مقابل فست فشن (Fast Fashion) یا مد سریع است؛ «مد آهسته» آمده تا علاوه بر کاهش میزان مصرف‌گرائی انسان‌ها، به محیط زیست و پایداری منابع زیست محیطی هم کمک کند. چون بر اساس آمار، سالانه بیش از ۲ هزار و ۵۰۰ میلیون لباس به صورت زباله دفع می‌شوند. این در حالی است که برای تولید همین پوشاک سالانه ۲ هزار و ۷۰۰ میلیون لیتر آب مصرف می‌شود. بنابراین، مد آهسته با هدف کنار گذاشتن مد سریع قصد دارد به انسان و حفظ منابع حیاتی روی کره زمین کمک کند.

بنابراین، به زبان ساده باید گفت تفاوت اسلو فشن با فست فشن این است که در روند تولید سریع پوشاک، کیفیت و دوام تقریباً هیچ اهمیتی ندارد و چیزی که مهم است، سرعت و میزان تولیدات است. در حالی که مد آهسته بر این اصل استوار است که تا حد امکان از یک لباس خود استفاده کنید و وقتی واقعاً قابل استفاده نبود آن را کنار بگذارید. به همین خاطر، منتقدان، فشن را صرفاً یک تجارت بزرگ می‌دانند.

۶- راهی برای درک خود

فشن چیست؟ راهی برای نمایش مدرن بودن و به‌روز بودن در دنیای امروزی است. در واقع ابزاری برای نمایش آن چیزی است که ما دوست داریم دیگران از ما ببینند. به گفته‌ی یکی از مورخان مد، کریستوفر بروارد، «مد در حال حاضر در نقطه‌ی مرکزی درک عامه از فرهنگ مدرن ایستاده است.» اما این بدان معنا نیست که مد یک دوست و متحد است، بلکه همیشه یک قدم جلوتر از ما قرار دارد و همیشه آماده است تا یک قدم از ما پیشی بگیرد.

درست است که مد و فشن فاکتوری بر مدرن بودن، تغییر و ترقی است اما در عین حال یک صنعت تجاری هم هست. یعنی در عین حال که می‌تواند زیبائی ایجاد کند، توان این را دارد که زیبائی‌ها را هم زیر سؤال ببرد. همچنین فشن علاوه بر این که یک ایده و طرز فکر است، یک روش ساخت هم به شمار می‌آید. این متناقض بودن مد است که همیشه آن را زنده، پویا و محبوب نگه داشته است.

به طور کلی، در دنیای امروز افراد از مصداق‌های فشن مثل پوشاک و اکسسوری‌ها استفاده می‌کنند تا توجه بقیه را جلب کنند و طرز فکر و سبک زندگی خود را به دیگران نشان دهند.

فشن شامل چه چیزهایی است؟

در بالا توضیح دادیم فشن چیست و چگونه شکل گرفته است. در اینجا به زبان ساده‌تر باید بگوئیم که فشن فقط به نوع پوشش و لباسی که می‌پوشیم، خلاصه نمی‌شود. این مفهوم در تمامی صنایع و ابزارهایی که با زندگی انسان مرتبط است، وجود دارد. به همین دلیل است در نحوه‌ی رفتار، طرز صحبت کردن، معماری ساختمان‌ها، رنگ سال، رژیم غذایی و موارد مشابه می‌توان حکمرانی مد و فشن بر زندگی انسان را مشاهده کرد.

اما اکثر ما از فشن برای حوزه صنعت نساجی و طراحی لباس استفاده می‌کنیم. در این حالت، فشن یعنی نوع پوشش در مقطع زمانی خاص که در یک مقطع زمانی طرفداران زیادی دارد. اما بعد از مدت کوتاهی کسی از آن استفاده نمی‌کند و دِمُده محسوب می‌شود. به طور کلی انسان‌ها از پوشش خود برای نشان دادن افکار خود، خوش تیپ شدن و بالا بردن جذابیتشان استفاده می‌کنند.

فشن از از عوامل مختلف اجتماعی، اقتصادی، فرهنگی و تاریخی در هر اجتماعی تبعیت می‌کند. فشن شخص به شخص و مکان به مکان متفاوت است. اگر دقیق‌تر به این موضوع نگاه کنیم، نحوه‌ی پوشش مردم هر منطقه از جهان کاملاً با هم متفاوت است. دلیلش هم شرایط مختلف آب و هوایی، فرهنگی، اجتماعی و شرایط متفاوت مناطق جغرافیایی مختلف است.

معنای لغوی فشن چیست؟

گفتیم که فشن سلیقه، ایده و نوآوری‌های هنرمندانی است که آن را به صورت رنگ، طرح و پوشاک به جهانیان عرضه می‌کنند. یعنی مثلاً در صنعت مد، این برندهای بزرگ پوشاک هستند که برای ما تعیین می‌کنند چه چیزی بپوشیم و چگونه مدرن و شیک به نظر برسیم.

اما در پاسخ به این سؤال که معنای لغوی فشن چیست باید بگوئیم در فرهنگ لغت دهخدا فشن به این صورت تعریف شده : سبک، طرز، مد، نوع و شیوه لباس پوشیدن. همچنین در این فرهنگ لغت، از واژه مد یا Mode به عنوان کلمه‌ای فرانسوی یاد شده که کلمه Fashion در زبان انگلیسی معادل آن است. این در حالی است که در فرهنگ لغت معین تعریفی متفاوت برای آن نوشته شده. در این فرهنگ لغت، فشن به معنای روش و شیوه‌ی موقتی است که مطابق ذوق و سلیقه، زمان، طرز زندگی ونحوه لباس پوشیدن و غیره تنظیم شده است.

هر دو معنی ذکر شده در هر دو فرهنگ لغت این مفهوم را در خود دارد که فشن در طول زمان و دوره‌های زمانی گوناگون دستخوش تغییر می‌شود.

کلام آخر

در این مطلب به طور مفصل در مورد اینکه فشن چیست و چه کاربردی دارد صحبت کردیم. گفتیم در حال حاضر صنعت فشن، دومین صنعت مهم در دنیاست و حوزه‌های مختلفی از زندگی بشر از رنگ و مدل لباس و لوازم و اکسسوری‌ها تا معماری و دکوراسیون خانه را دربر می‌گیرد. استفاده از اکسسوری و زیورآلات نیز جزو ثابتی از فشن است. با ارزش‌ترین اکسسوری‌هایی که علاوه بر زیبائی، نوعی سرمایه‌ی اقتصادی هم به شمار می‌آیند، زیورآلات طلا هستند.